Tại sao không nên cho trẻ đọc hoặc nghe truyện cổ tích Việt Nam?

1. Thạch Sanh - thành công, chiến thắng được sắp đặt sẵn ngay từ đầu do có xuất thân con ông cháu cha, cụ thể Thạch Sanh là con Ngọc Hoàng đầu thai.

Thạch Sanh xuất thân là con của Ngọc Hoàng đầu thai làm người, sau đó được các thần linh dạy dỗ và truyền cho phép thuật, đây là lợi thế cạnh tranh cực lớn của Thạch Sanh ngay trong cuộc đời này. Thêm vào đó, thành tựu của Thạch Sanh cũng không đến từ sự nỗ lực cá nhân mà phụ thuộc vào các yếu tố như phép thuật, các món bảo vật. Trong suốt cả câu chuyện chưa hề thấy Thạch Sanh học chữ nghĩa, cũng không hề thấy sự rèn luyện văn hóa, đạo đức cũng như nghị lực cá nhân. Mỗi khi có chuyện là sẽ có một phép màu hoặc một món bảo bối nào đó xuất hiện.

Ngược lại, Lý Thông là nhân vật thất bại từ ban đầu, bị khắc họa một chiều, không có bối cảnh và cũng không có sự cảm thông.  Lý Thông với tính cách gian ác và cuối cùng bị trừng phạt thảm khốc mà không có cơ hội chuộc lỗi hay suy ngẫm về hành động của mình. Ngoài ra, truyện cũng không có bối cảnh phức tạp của xã hội tạo nên sự xấu ác của con người, cũng không có tính nhân văn, con người bị vùi dập đành trở nên xấu xa. Điều này dễ khiến trẻ hiểu rằng công lý là sự trừng phạt mà không cần xét đến bối cảnh hay lý do, gây ra cái nhìn thiếu toàn diện và không khuyến khích lòng bao dung.

2. Tấm Cám: khi nghèo khó thì hiền lành yếu đuối đến mức ngu muội ngờ nghệch, còn khi đã trở thành hoàng hậu thì lại trả thù cực đoan dã man.

Tấm từ nhẫn nhịn sang trả thù: Tấm ban đầu là một cô gái hiền lành, nhẫn nhịn đến ngu ngốc, không biết tự bảo vệ mình. Mỗi lần gặp khó khăn là chỉ biết khóc khóc và khóc. Nhảm nhí hơn nữa là cứ mỗi lần Tấm khóc là sẽ có Bụt hoặc một ai đó đến giải quyết. Mặt khác, Tấm cũng có thể nói là một kẻ ngốc khi bị hãm hại nhiều lần nhưng không rút kinh nghiệm phòng tránh. Tuy nhiên, khi lên ngôi hoàng hậu, Tấm lại thay đổi cực đoan, trả thù mẹ con Cám tàn bạo dã man, gây ra cái chết cho Cám rồi làm mắm xác Cám cho người mẹ ăn thi thể con gái. Hành động của Tấm lại được xem là hợp lý, gieo vào trẻ suy nghĩ rằng trả thù tàn độc là cách chính đáng để giải quyết bất công.

3. Sọ Dừa: Một cốt truyện cực kì tệ hại, nhảm nhí lố lăng vô cùng. Kiểu truyện quen thuộc là quyền năng siêu nhiên, người tốt lúc nào cũng giành được chiến thắng.

Đọc đi đọc lại truyện Sọ Dừa, bạn sẽ không hiểu truyện muốn nói điều gì. Sọ Dừa sinh ra lăn lóc, đi chăn trâu cho nhà ông phú hộ, nhà ông phú hộ có 3 cô con gái, hai cô lớn khinh người có mỗi mình cô Út tốt bụng. Truyện còn hoang đường, nhảm nhí và dạy hư trẻ em ở chỗ là cô Út sau nhiều lần phát hiện Sọ Dừa vốn không phải là người dị tật lăn lóc mà là người có siêu năng lực, khôi ngô và tài năng vô cùng nên cô đem lòng yêu Sọ Dừa. Thử hỏi truyện khắc họa cô Út tốt bụng, thế nhưng kiểu tình yêu của cô Út dành cho Sọ Dừa ở đây là kiểu tình yêu gì? Tình yêu này dạy cho trẻ em và người đọc điều gì?

Khó khăn của Sọ Dừa được giải quyết một cách ba xàm ba láp, phú ông yêu cầu 1 mâm vàng sính lễ đám cưới, đột nhiên sáng hôm sau Sọ Dừa có đầy đủ sính lễ để hỏi cưới. Vậy truyện này đang muốn nói đến điều gì ?

Suốt cả câu chuyện, chưa hề thấy có một sự giáo dục nào, cũng chẳng thấy có bài học gì ở để dạy trẻ em ngoài những chuyện nhảm nhí. Đây là một truyện dở tệ vô cùng.

4. Cây tre trăm đốt: Chiến thắng không nhờ trí tuệ, cũng không nhờ vào sự nỗ lực phấn đấu mà do phép màu, may mắn.

Phép màu thay vì giải quyết thông minh: Người nông dân trong truyện này nhờ ông Bụt mà có được cây tre trăm đốt để trừng phạt phú hộ gian ác. Chiến thắng này không nhờ trí tuệ hay khả năng thực sự của anh mà chỉ đến từ may mắn và cơ duyên gặp ông Bụt.

Quan điểm phiến diện về giàu – nghèo: Truyện mô tả phú hộ như biểu tượng của lòng tham và gian ác, khi người nông dân là hiện thân của lòng trung thực và chất phác. Quan niệm tai hại này rất phổ biến trong truyện cổ tích Việt Nam. Điều này dễ khiến trẻ nghĩ rằng người giàu thường gian ác, thiếu đi cái nhìn công bằng và sâu sắc hơn về các tầng lớp trong xã hội.

5. Cây khế: Thành công hay thất bại chỉ do đạo đức.

Thành bại dựa trên tính cách: Người em hiền lành, lương thiện thì được phúc báo, còn người anh tham lam thì bị trừng phạt. Truyện này đưa ra thông điệp đơn giản hóa rằng thành công và thất bại của một người hoàn toàn phụ thuộc vào đạo đức, mà không dựa trên sự cố gắng làm việc hay năng lực cá nhân.

Nhân vật không phát triển tính cách: Người anh trong truyện mãi mãi là người xấu, còn người em mãi mãi tốt bụng mà không trải qua bất kỳ sự phát triển hay thay đổi nào. Cách khắc họa này có thể khiến trẻ không nhận thấy được quá trình trưởng thành và sự thay đổi của con người.

6. Trầu Cau: Cách đặt điển tích cho sự vật gượng gạo, nhảm nhí hoang đường.

Cũng như Sọ Dừa, Trầu Cau là một truyện vô cùng tệ hại để cho trẻ em nghe. Trong thực tế, dù là người sinh đôi nhưng khi lớn lên sẽ có một vài dị biệt, người tinh ý sẽ nhận ra, huống hồ ở đây là vợ chồng.

Câu chuyện còn tệ hại hơn ở những mâu thuẫn không được giải quyết mà cứ để âm ỉ. Khi hiểu lầm đỉnh điểm xảy ra, thay vì, những người lớn trưởng thành nên ngồi lại để giải quyết với nhau, cả ba đều lần lượt chọn cái chết. Truyện, kể về tình cảm anh em nhưng lại dẫn đến kết thúc bi thảm khi cả ba nhân vật hóa thành trầu, cau và vôi. Cách giải quyết này chỉ tạo ra một hình ảnh biểu tượng, khiến trẻ dễ nghĩ rằng bi kịch có thể là giải pháp cho mọi mâu thuẫn. Sau đó vua ăn vào còn tấm tắc khen ngợi, chi tiết ngớ ngẩn này là cực kì tai hại, nó khiến đầu óc của những đứa trẻ nhạy bén sẽ hiểu lầm thế nào là tình yêu, thế nào là bi kịch và thế nào là hạnh phúc hay khổ đau.

Kết luận lại là dù truyện cổ tích Việt Nam có giá trị văn hóa và truyền thống, tuy nhiên, rất rất nhiều câu chuyện lại có cách nhìn phiến diện, ngớ ngẩn, nhiều chi tiết nhảm nhí hoang đường. Truyện thường thiếu sự phát triển nhân cách và thường giải quyết vấn đề bằng phép màu hoặc quyền lực thần thánh. Cách tiếp cận này có thể khiến trẻ em hiểu sai về giá trị của nỗ lực cá nhân, sự tha thứ và trách nhiệm trong cuộc sống. Điều quan trọng là giúp trẻ phát triển cái nhìn toàn diện hơn về nhân cách con người và cách giải quyết xung đột trong thực tế.